“GEN” Growthive Excellent Nutrition – metoda nawożenia akwarium (aktualizacja 29.02.2024)

1. Wstęp

Akwaria roślinne, jako szczególna forma podwodnego krajobrazu, niezmiennie zachwycają nas swoim pięknem. Utrzymanie dobrej kondycji zbiorników wymaga odpowiedniej pielęgnacji oraz naszej uwagi, aby rośliny mogły rozwijać się w pełni blasku. Jednym z kluczowych elementów utrzymania zdrowego środowiska w akwarium roślinnym jest właściwe nawożenie. Obecnie znanych jest kilka metod nawożenia akwariów roślinnych, jednak to GEN (Growthive Excellent Nutrition) jako metoda nawożenia, wyróżnia się kompleksowym podejściem do fizjologii roślin, przynosząc liczne korzyści dla całego ekosystemu akwarium.

2. Dlaczego nawozimy rośliny w akwarium?

Nawożenie akwarium roślinnego to przede wszystkim dbałość o zdrowie roślin, które bezpośrednio przekłada się na jego funkcjonowanie. Rośliny akwariowe, podobnie jak rośliny lądowe, potrzebują składników odżywczych do prawidłowego wzrostu i rozwoju. Woda używana do podmian wody w akwarium nie zawsze dostarcza wszystkich niezbędnych substancji odżywczych. Brak równowagi składników odżywczych może prowadzić do zahamowania wzrostu roślin, zjawiska chlorozy lub nekrozy.

3. Dotychczasowe metody nawożenia akwarium.

Metoda PMDD: Głównym celem jest dostarczanie niezbędnych składników odżywczych, jednocześnie ograniczając ilość fosforanów. Ta metoda jest szczególnie polecana dla akwariów, które nie korzystają z dodatkowego dwutlenku węgla (CO₂). Charakteryzując ją krótko dozujemy wszystko w nadmiarze bez fosforanów których brak ogranicza zapotrzebowanie na CO₂.

Metoda EI (Estimative Index): Metoda przybliżonego wskaźnika reprezentuje bardziej elastyczne podejście do nawożenia roślin w akwariach, eliminując konieczność „precyzyjnego” monitorowania ilości poszczególnych składników odżywczych. Podstawowym elementem tej metody jest stały i stabilny poziom dwutlenku węgla (CO₂). Charakteryzując ją krótko dozujemy wszystko w nadmiarze łącznie z fosforanami oraz utrzymujemy stały i stabilny poziom CO₂.

4. Doświadczenie w stosowaniu obu metod.

Na przestrzeni kilkunastu lat w naszych akwariach stosowaliśmy obie metody próbując uzyskać piękne i zdrowe rośliny w akwarium. Nawożenie było w tym czasie modyfikowane o różne substancje, które dostarczały składniki budulcowe dla roślin. Obserwacje, które poczyniliśmy uświadomiły nam, że w dłuższej perspektywie czasu rośliny zawsze wykazywały pewne trudności we wzroście. Akwaria były stabilne, bez większych oznak glonów natomiast rośliny zachowywały się w sposób jasno pokazujący,że coś im przeszkadza. Oznaki jakie najczęściej się pojawiały to min: chlorozy młodych liści, nekrozy liści starszych – dziury w liściach, gnicie liści (roślin rosnących w gęstych skupiskach), fragmentacja łodyg, która rozpoczynała od samego dołu do wierzchołka. Pomimo problemów akwaria w ogólnym odbiorze wizualnym prezentowały się dobrze. Podczas serwisowania standardowym zabiegiem było wycinanie roślin odcinanie dolnych fragmentów oraz sadzenie najładniejszych wierzchołków. Nadal jednak efekty były dalekie od oczekiwań. Badania wody wskazywały parametry w przedziałach:

NO₃^– – 5-15mg/l

PO₄^3- – 0- 1,5mg/l (w zależności od metody)

K⁺ – 10-25mg/l

Ca²⁺ – 20-40mg/l

Mg²⁺ – 5-10mg/l

Fe^2+/3+ – 0,05-0,5mg/l

CO₂ – stabilny wysoki poziom + duża cyrkulacja wody

Podmiany wody – 50% raz w tygodniu

Teoretycznie wszystko było dostępne dla roślin w nadmiarze, założenia metody EI zostały spełnione w 100%, w przypadku metody PMDD ograniczaliśmy fosforany. Akwaria miały momenty lepszej kondycji roślin, flora w tych okresach miała piękne barwy, zdrowe liście, grube łodygi, po czym w niedługim odstępie czasu rośliny sprawiały coraz więcej problemów pomimo dozowania stałych dawek nawozów. Po okresie dobrego wzrostu następowało pogorszenie kondycji, następnie rośliny były wyrywane, podłoże odmulane, sadzone ponownie i cykl się zamykał, swoiste zamknięte koło. Naszą obserwację potwierdza również autor kanału na platformie YouTube: Akwarystyka Roslinna Przemek p (I love ppm) w jednym ze swoich filmów dostępnym pod linkiem: https://www.youtube.com/watch?v=l1vSO6jP398 autor kanału stwierdza (3:45-4:13) „…Już wiele razy to powtarzałem że zbiorniki High techowe, odkąd mam czyli od 20lat, uwierzcie mi, że raz miałem bezproblemowe akwarium przez 3-4 miesiące na 20 lat… to nie tak, że jedno tylko ogólnie, najdłużej było 3-4 miesiące do 5 maksymalnie i zawsze się później robią problemy”. Zastanawialiśmy się dlaczego przez pewien czas cyklu rośliny są w stanie mieć idealną kondycję i co zrobić, aby tą kondycję utrzymać przez cały okres funkcjonowania zbiornika? Wieloletnia analiza doprowadziła nas do wniosków których zwieńczeniem jest linia nawozów Yokuchi Gen oraz sama metoda GEN (Growthive Excellent Nutrition).

5. Gdzie jest błąd?

Spoglądając na parametry które utrzymywaliśmy w zbiornikach większość osób pomyśli, że proporcje między danymi składnikami są książkowe. Ogólnie dostępna wiedza wskazuje że Wapń z Magnezem powinien oscylować w stosunku 4:1 – 5:1, Azotany do Fosforanów w stosunku 10:1, Potas najlepiej w granicach 10-20mg/l, ale najlepiej między Wapniem, a Magnezem. Poziom Żelaza w zależności od poziomu fosforanów, mangan 3:1 z żelazem i tak dalej. Dlaczego więc utrzymując idealne parametry wody (według ogólnodostępnej wiedzy) w dłuższej perspektywie rośliny nie są w stanie utrzymać bardzo dobrej kondycji?

Trzy kluczowe sprawy:

• A) Stosunek azotu do potasu (N:K),
• B) Błędne określenie poziomu potasu za pomocą testów akwarystycznych,
• C) Dozowanie nieodpowiednich substancji.

A) Stosunek azotu do potasu (N:K)

Kluczową kwestią metody GEN (Growthive Excellent Nutrition) jest stosunek 2 głównych makropierwiastków azotu oraz potasu. Należy tutaj podkreślić azotu,a nie azotanów (NO₃^–). Testy akwarystyczne określają Azot w formie azotanów natomiast test na Potas określa nam czysty pierwiastek. Jak więc przeliczyć azotany na azot? Otóż poziom azotanów wystarczy podzielić przez 4,43 – dla przykładu: jeżeli w akwarium poziom azotanów wynosi 10mg/l (ppm) to poziom azotu jako czystego pierwiastka wynosi 2,27mg/l; jeżeli azotany wynoszą 20mg/l to poziom azotu wynosi 4,54mg/l.

Zestawiając stężenia pierwiastków w akwarium roślinnym, ogólnie przyjęte za normę, stężenie azotanów 20mg/l oraz potasu 15mg/l widzimy, że stosunek azotu do potasu wynosi N 4,54 mg/l do K 15mg/l jest to proporcja ponad 1:3 na korzyść potasu.

B) Błędne określenie poziomu potasu za pomocą testów akwarystycznych

Czy testy akwarystyczne prawidłowo wskazują poziom potasu w akwarium? Jest to niezmiernie ważne pytanie, czy akwarysta może ufać wynikowi tego testu? Praktycznie wszystkie testy na potas dostępne na rynku opierają się na metodzie turbidymetrycznej (fenyloboranowa), która polega na wytrąceniu się z roztworu tri-fenyloboranu potasu, efektem jest zamglenie próbki. Następnie użytkownik określa ile roztworu potrzebne jest, aby punkt zaznaczony na skali nie był dostrzegalny na dnie probówki. Na sam odczyt wpływ mają czynniki choćby takie jak oświetlenie pomieszczenia, precyzyjność podania odpowiedniej ilości odczynnika jak i to, że każdy z nas w innym momencie zauważy zniknięcie znacznika.

Metoda pomiaru (metoda fenyloboranowa) ma również jedną podstawową wadę a w zasadzie dwie. Po pierwsze praktycznie nie możliwe jest prawidłowe określenie niskich poziomów potasu w badanej próbce. Poziomy 0-5 mg/l w zasadzie nie są do prawidłowego oznaczenia. Po drugie metoda reaguje również z jonami amonowymi więc gdy akwarium jest świeżo zalane a cykl azotowy nie funkcjonuje prawidłowo jony amonowe będą wpływać na wynik pomiaru.

Wykonaliśmy serię badań używając zwykłych testów akwarystycznych na potas określając jego poziom wzrokowo, fotometrycznie oraz wykorzystując fotometr płomieniowy. Roztwór wzorcowy zawierał stężenie potasu na poziomie 4mg/l. Pierwszy został wykonany test w którym wzrokowo określiliśmy poziom potasu na poniżej 1mg/l – próbka była bardzo delikatnie zamglona, ciężko było określić poziom. Kolejny został wykonany test fotometrem, metoda badawcza jest dokładnie taka sama jak w teście wcześniejszym natomiast tym razem to urządzenie określi poziom stężenia jonów. Fotometr pokazał odczyt jako <2mg/l. Na koniec zbadaliśmy poziom fotometrem płomieniowym, który wskazał pomiar na poziomie 3,9mg/l (różnica mieszcząca się w błędzie pomiarowym dla małych próbek)

Jak widzimy określenie poziomu potasu w akwarium jest bardzo trudne, zwłaszcza dla niskich stężeń, a jak pokażemy w dalszej części artykułu to niskie stężenia są najważniejsze w kontekście prawidłowo funkcjonującego akwarium roślinnego w dłuższej perspektywie czasu.

C) Dozowanie nieodpowiednich substancji.

Akwaryści w celu podniesienia stężeń danego pierwiastka zazwyczaj wykonują test po czym dozują brakujący element do pożądanej ilości. Oczywiście takie postępowanie jest zasadne, natomiast problemem mogą być preparaty lub substancje, które użytkownik aplikuje do akwarium. Metoda EI skutecznie rozpowszechniła dozowanie suchych soli lub roztworów na nich bazujących. Do podnoszenia stężeń głównych makroelementów najczęściej wykorzystywane są nawozy bazujące na solach: KNO₃ (źródło azotu), KH₂PO₄ (źródło fosforu), K₂SO₄ (źródło potasu). O ile nie mamy wątpliwości co do tego, że K₂SO₄ jest rzeczywiście źródłem potasu (zawiera niemal 45% potasu), o tyle KNO₃ oraz KH₂PO₄ – czy mogą być uznane jako dobre źródła azotu i fosforu? Po przeanalizowaniu sprawy okazuje się, że KNO₃ zawiera w swoim składzie 13,7% azotu, natomiast zawiera, aż 38,7% potasu. Podobnie jest z solą KH₂PO₄, która oczywiście zawiera fosfor na poziomie 22,8% natomiast posiada również 28,7% potasu. Jak możemy zauważyć dominującym składnikiem w tych substancjach jest również potas.

6. Jaki powinien być poziom azotu oraz potasu w akwarium roślinnym?

Na wstępie trzeba przeanalizować ile danego składnika znajduje się w suchej masie roślinnej. Na tej podstawie będziemy w stanie określić którego składnika roślina potrzebuje w większej ilości. Przeanalizujmy więc zestawienie:

• Azot (N): przybliżona wartość: 1-6%
• Fosfor (P): przybliżona wartość: 0,1-1,5%
• Potas (K): przybliżona wartość: 0,5-4,0%
• Żelazo (Fe): przybliżona wartość: 0,002-0,1%
• Mangan (Mn): przybliżona wartość: 0,005-0,1%
• Cynk (Zn): przybliżona wartość: 0,001-0,05%
• Miedź (Cu): przybliżona wartość: 0,001-0,01%
• Molibden (Mo): przybliżona wartość: 0,0001-0,01%
• Bor (B): przybliżona wartość: 0,002-0,1%

oraz kilka przykładów:

Zestawienie dotyczy roślin uprawnych, które zostały o wiele dokładniej zbadane niż pozostałe grupy roślin natomiast udało nam się znaleźć pewne dane dotyczące roślin wodnych:

Niestety nie zostały podane dane dotyczące zawartości potasu natomiast podobieństwo w strukturze zawartości węgla do azotu roślin uprawnych w stosunku do roślin wodnych sugeruje iż zawartość potasu z dużym prawdopodobieństwem będzie proporcjonalna.

Po analizie danych można dojść do jasnego wniosku – głównym składnikiem budulcowym roślin(oprócz węgla, wodoru oraz tlenu) jest azot. Niemal w każdym przypadku poziom azotu w suchej masie roślinnej jest wyższy niż potas. Przenieśmy więc analizę składników suchej masy roślinnej na warunki akwariowe przyjmując że mamy 100g suchej masy roślin w zbiorniku, a rośliny zawierają w suchej masie azot na poziomie 4% natomiast potas 2%. Zawartość azotu wyniesie 4g a potasu 2g, tak więc do zbudowania 100g suchej masy roślina będzie potrzebować 4000mg azotu oraz 2000mg potasu. Następnie przyjmijmy dla naszego modelu, że w akwarium jest 100 litrów wody tak więc, aby roślina mogła zbudować 100g suchej masy każdy litr wody musi zawierać 40mg azotu oraz 20mg potasu.

Nasze parametry wody kształtują się następująco:

azot (N) – 40mg/l

potas (K)– 20mg/l

Należy pamiętać o przeliczniku o którym pisaliśmy wcześniej aby dokładnie przenieść parametry na „warunki” akwarystyczne należy przeliczyć azot na azotany, mnożymy więc azot przez 4,43 – parametry wody wyglądają więc następująco:

azotany (NO₃^–) – 177,2 mg/l

potas (K⁺) – 20mg/l

Jak więc możemy zauważyć na każdy 1mg potasu przypada niemal 9mg azotanów (NO₃^–). Wnioski jakie się nasuwają są proste w większości akwariów występuje chroniczny niedobór azotu, który spowodowany jest przez nieodpowiednią interpretację wyników testu na potas, dozowanie nie odpowiednich roztworów opartych o sole wprowadzające nadpodaż potasu oraz interpretowania poziomu azotanów jako azotu pierwiastkowego.

Akwaria zasilane preparatami w których składzie jest duży % potasu będą wpadać w swoiste błędne koło, ponieważ bardzo często chcąc podnieść azot, fosfor podnosimy tak naprawdę w większym stopniu potas przez co utrudniamy wchłanialność azotu. Należy również pamiętać że akwarium to system zamknięty, nie ma więc zjawiska wypłukiwania nadmiarów składnika pokarmowego tak jak ma to miejsce w przypadku roślin uprawnych. Skutkiem zbyt dużej podaży potasu w stosunku do azotu mogą być liczne objawy takie jak: spowolnienie wzrostu, fragmentacja łodygi, degradacja zwłaszcza starszych liści, plamy nekrotyczne często przypominające książkowe objawy niedoboru potasu, chlorozy liści wywołane przez brak przyswajalności mikroelementów, mniejszy rozmiar nowych liści.

Prawidłowy bilans składników w akwarium powinien więc mieścić się w przedziałach:

Dla lepszego zobrazowania relacji między poszczególnymi makroelementami w oparciu o badania suchej masy roślinnej powstał poniższy kalkulator.

Należy pamiętać aby poziom fosforanów (PO₄^3-) był odpowiednio zbilansowany z poziomem azotanów (NO₃^–) określonym przez współczynnik Redfielda dla gleby 10:1-1,5.

Z wieloletnich obserwacji wynika, że kluczową sprawą nie są dane stężenia pierwiastków, a właściwa proporcja między nimi. W szczególności proporcja między dwoma głównymi makroelementami azotem i potasem. Jeżeli składniki będą w niedoborze natomiast w odpowiedniej proporcji rośliny spowolnią swój wzrost, zmniejszą blaszkę liścia natomiast nie będą wykazywać nadmiernej degradacji. Utrzymując azot i potas w odpowiedniej relacji możemy również ograniczyć podaż fosforu który stanie się „limitatorem” całego systemu przez co będziemy w stanie utrzymywać rośliny w bardzo dobrej kondycji i umiarkowanym wzroście przez dłuższy czas. W metodzie GEN (Growthive Excellent Nutrition) dozujemy wszystkie niezbędne roślinom składniki w odpowiednich proporcjach, możemy precyzyjnie dodać potrzebny w danym momencie składnik pokarmowy bez nadmiaru jonów balastowych, Nawozy serii GEN zostały tak zbilansowane i zaprojektowane, aby po dodaniu tej samej ilości każdego z nich relacje między pierwiastkami były w odpowiednich proporcjach. Nawożenie rozpoczynamy od dozowania standardowej zalecanej dawki 1 klik na 100l w przypadku nawozów o pojemności 400ml oraz 1 kropla na 5litr dla serii GEN NANO. Dla zbiorników z większą obsadą roślin może zaistnieć potrzeba stosowania podwójnej lub w niektórych przypadkach bardzo szybko metabolizujących zbiorników w stylu holenderskim nawet potrójnej dawki.

Dozujesz czysty składnik – potrzebujesz podnieść azot dozujesz GEN N, fosfor GEN P, potas GEN K

GEN N – Zawiera kilka form azotu, zawartość reszty pierwiastków jest znikoma, a dodatkowo zostały tak zbilansowane względem siebie, aby zachowywały odpowiednie proporcje.

GEN P – Zawiera fosfor oraz niewielką ilość magnezu

GEN K – Zawiera potas w formie organicznej, nie zawiera chlorków, siarczanów i wodorowęglanów.

Należy pamiętać, że mikroelementy wchłaniają się, gdy makroelementy są w odpowiednich stosunkach, nie jest możliwe wybarwianie roślin gdy relacja między makroelementami jest zaburzona. Tak więc w pierwszej kolejności należy zadbać o odpowiedni bilans makroelementów.

GEN BG – Zawiera kompleks mikroelementów niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania roślin

GEN Fe – Zawiera dużą dawkę żelaza w dwóch optymalnych formach oraz dodatkową dawkę manganu, pierwiastki wzbogacone są o hormon pobudzający rośliny do wytwarzania barwników.

7. GEN – Klucz do Sukcesu w Nawożeniu Akwarium Roślinnego

1. Precyzyjna równowaga składników odżywczych: GEN oferuje roślinom wszystko, co potrzebują, bez nadmiaru czy niedoboru którychkolwiek ze składników. To kluczowe dla ich harmonijnego wzrostu.
2. Unikatowy stosunek azotu do potasu: Metoda nawożenia GEN jest oparta na proporcji azotu do potasu w zakresie 1,4:1 – 2:1. Wartość tego stosunku w metodzie GEN została doświadczalnie określona jako optymalna dla akwarium roślinnego. Odpowiednia równowaga między azotem, a potasem stymuluje rozwój liści, korzeni i pędów, wpływając pozytywnie na funkcjonowanie całego zbiornika.
3. Zminimalizowane ryzyko alg: Poprawa kondycji roślin przekłada się na zdrowie akwarium jako całości. Metoda GEN minimalizuje ryzyko wystąpienia problemów z glonami, utrzymując optymalne warunki dla roślin, które są naturalnym konkurentem dla tych niepożądanych organizmów (alleopatia).
4. Wsparcie dla ekosystemu: Rośliny akwariowe nie tylko dodają uroku, ale także pełnią ważną rolę w ekosystemie akwarium, zdrowe rośliny dotleniają podłoże poprzez korzenie dzięki czemu mikroorganizmy ryzosfery pomagają w utrzymaniu stabilnych warunków.
5. Brak konieczności restartów: Dzięki metodzie GEN pozbywamy się nadpodaży niechcianych składników balastowych, jesteśmy w stanie precyzyjnie dozować dany składnik. Idealna równowaga przekłada się na bardzo dobrą kondycję roślin w długiej perspektywie czasu co przekłada się na brak konieczności restartowania akwarium.

Wprowadzenie metody nawożenia GEN do swojego akwarium roślinnego to właściwe podejście do nawożenia roślin wodnych, nie stojące w sprzeczności z ich fizjologią i środowiskiem w którym bytują. Metoda ta również uwzględnia i kompensuje specyficzne właściwości podłoży aktywnych. Jest również odpowiednia do akwakultur na innych podłożach takich jak żwiry, piaski. To dobra inwestycja w zdrowie roślin, estetykę zbiornika i ogólną harmonię środowiska. Dzięki precyzyjnej równowadze składników odżywczych, rośliny rosną pięknie, tworząc spektakularny podwodny krajobraz.

– Otis F. Daniel G. Curtis Clark „Wstęp do fizjologii roślin” PWRiL 1958,

– Anna Nowotna-Mieczyńska „Fizjologia mineralnego żywienia roślin.” PWRiL 1965,

– Franck B. Salibury, Cleon Ross „Fizjologia roślin” PWRiL 1975,

– Gerhard Richter „Procesy metaboliczne u roślin” PWN 1975,

– Zurzycki J. Michniewicz M. „Fizjologia roślin” PWRiL 1979,

– Lityński T., Jurkowska H „Żyzność gleby i odżywianie się roślin” PWN 1982,

– K. Mengel, E. A. Kirkby „Podstawy żywienia roślin” PWRiL 1983,

– V. D. Fageria (2001) Nutrient Interactions In Crop Plants, Journal Of Plant Nutrition, 24:8, 1269-1290,

-Kielland, K.,. „Landscape patterns of free amino acids in arctic tundra soils. Biogeochemistry, 31, pp.85–98. 1995,

-David A. Lipson,Steven K. Schmidt, Russell K. Monson, “Links between microbial population dynamics and nitrogen availability in an alpine ecosystem” EcologyVolume 80, Issue 5 1999,

– Diana Walstad  „Rośliny w akwarium. Ekologia roślin wodnych” Oriol 2007,

– Bartosz Adamczyk, Mirosław Godlewski „Różnorodność strategii pozyskiwania azotu przez rośliny.” Kosmos Tom59 Numer 1-2 2010,

– Badania własne 2018 – 2024.